Τρίτη 2 Δεκεμβρίου 2008

Αυτά που θα πρέπει να γνωρίζουμε για τα Malt Whiskies

Αρκετοί φίλοι του Blog ζήτησαν αυτό που θα έπρεπε να έχουμε κάνει από την αρχή. Να κάνουμε δηλαδή μία εισαγωγή στον όμορφο κόσμο των malt whiskies, για να μπορούνε και οι μη μυημένοι να συμμετέχουν.
Όταν λοιπόν μιλάμε για Malt Whisky το μυαλό μας θα πρέπει να πάει αμέσως σε μια και μόνο χώρα, την Σκωτία.
Μια χώρα με φυσική ομορφιά και με τοπία που θυμίζουν μεσαίωνα. Το κλίμα της είναι το καλύτερο για την καλλιέργεια συγκεκριμένων ποικιλιών κριθαριού, αλλά και την ωρίμανση του αποστάγματός του.

Η ιστορία λέει ότι οι Σκωτσέζοι έκλεψαν (?) ή καλύτερα έμαθαν να φτιάχνουν Whisky από τους Ιρλανδούς γείτονές τους. Οι «μαθητές» όμως ξεπέρασαν τους δασκάλους και εξέλιξαν την τέχνη του να φτιάχνεις whisky, ταυτίζοντάς την με τη χώρα τους.

Ως συνήθως, άρχισαν να αποστάζουν για προσωπική κατανάλωση, αλλά η πολιτεία δεν άφησε την ευκαιρία να πάει χαμένη και επέβαλε φορολογία, που είχε σαν αποτέλεσμα ένα μαζικό λαθρεμπόριο.
Τα πράγματα έγιναν καλύτερα στις αρχές του προπερασμένου αιώνα, αλλά η κατανάλωση παρέμενε στη χώρα τους.
Μόλις στις αρχές του περασμένου αιώνα ξεκίνησε δειλά – δειλά να προωθείται στην Ευρώπη (κατά κύριο λόγο στην Δυτική και βόρεια).
Λέγεται μάλιστα ότι σε αυτό βοήθησε και μια μεγάλη επιδημία φυλλοξήρας που έπληξε τα αμπέλια στην περιοχή του Bordeaux, με αποτέλεσμα την μείωση της παραγωγής του Cognac, δίνοντας έτσι την ευκαιρία της εξάπλωσης του Whisky.
Παρ΄όλα αυτά η πρώτη εξαγωγή Malt Whisky έγινε το 1963 από την εταιρεία William Grant & Sons και ήτανε το Glenfiddich. Μέχρι τότε οι Σκωτσέζοι κράταγαν το «καλό» για τον εαυτό τους!
Αυτά για την ιστορία και ας έλθουμε στο σήμερα.
Ξεκινάμε από τα βασικά.

Ένα απόσταγμα για να πάρει το όνομα Scotch Whisky θα πρέπει :

α. Να αποστάζεται στη Σκωτία από νερό και βύνη κριθαριού όταν πρόκειται για malt. Επιτρέπεται να αναμιχθεί και με άλλα δημητριακά όταν πρόκειται για αναμεμειγμένα – blended.
Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει η ζύμωση να γίνει μόνο με την προσθήκη μαγιάς.

β. Η απόσταξη μπορεί να φτάσει και μέχρι τους 94.8 βαθμούς αλκοόλ, κι αυτό προκειμένου να κρατήσει όλα τα γευστικά χαρακτηριστικά των υλικών παραγωγής.

γ. Να ωριμάσει σε δρύινα βαρέλια για τουλάχιστον τρία χρόνια και φυσικά ΜΟΝΟ στη Σκωτία.

δ. Να μην προστεθεί τίποτα άλλο εκτός από νερό και χρώμα καραμέλας.

ε. Η εμφιάλωση να γίνει με αλκοολικό βαθμό τουλάχιστον 40%.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά ας δούμε όσο πιο αναλυτικά γίνεται τα στάδια της παραγωγής του.

Malting (Βυνοποίηση)

Το κριθάρι απλώνεται σε ειδικές αποθήκες στα αποστακτήρια και αναμειγνύεται με νερό μέχρι να βλαστήσει. Αυτό θα βοηθήσει στην απελευθέρωση των ενζύμων και στην μετατροπή τους σε σάκχαρα.




Kilning (Ξήρανση)

Είναι η διαδικασία κατά την οποία το κριθάρι που έχει ήδη βλαστήσει θα πρέπει να «στεγνώσει» (ξηρανθεί).
Αυτό γίνεται σε μεγάλους φούρνους (Kilns) – είναι οι γνωστές «παγόδες» - σήμα κατατεθέν όλων των αποστακτηρίων.
Ο παραδοσιακός τρόπος είναι το άπλωμα του κριθαριού στο πάτωμα του φούρνου, που είναι διάτρητο, και η καύση τύρφης κάτω από το πάτωμα, με αποτέλεσμα την ξήρανση τόσο με την θερμοκρασία, όσο και με τον καπνό – που δίνει σε κάποια Whiskies μια καπνιστή γεύση.
(Σήμερα όλα τα αποστακτήρια, με μια-δυο εξαιρέσεις πχ The Balvenie, αγοράζουν βυνοποιημένο και ξηραμένο κριθάρι).


Mashing (Χυλοποίηση)

Σε αυτό το στάδιο το κριθάρι αλέθεται και προστίθεται ζεστό νερό σε μεγάλους ανοξείδωτους κάδους – κάποια αποστακτήρια χρησιμοποιούν και ξύλινους, τους λεγόμενους mash tuns, για να αρχίσει η διαδικασία της απελευθέρωσης των σακχάρων με αποτέλεσμα ένα γλυκό υγρό με την ονομασία "wort".



Fermentation (Ζύμωση)


Το wort στη συνέχεια μεταφέρεται σε άλλα μεγάλα ξύλινα δοχεία, που ονομάζονται «washbacks», και εκεί προστίθεται η μαγιά. Με την ζύμωση που γίνεται, τα σάκχαρα μετατρέπονται σε αλκοόλες.
Το νέο μας υγρό έχει περιεκτικότητα 5 – 8% σε αλκοόλ και ονομάζεται wash. Μοιάζει δε αρκετά με μια δυνατή μπύρα.



Distillation (Απόσταξη)


Το επόμενο στάδιο είναι ίσως και το πιο σημαντικό.
Το wash τοποθετείται μέσα σε ένα χάλκινο αποστακτήρα (άμβυκας), που ονομάζεται washstill και ποικίλει σε μέγεθος και σχήμα σε κάθε αποστακτήριο. Θερμαίνεται σε θερμοκρασία βρασμού του οινοπνεύματος και οι ατμοί του στη συνέχεια ψύχονται σε ένα διπλανό δοχείο. Αυτή η διαδικασία μπορεί να κρατήσει μέχρι και εννέα ώρες και χωρίζεται σε τρία στάδια. Το πρώτο τρίτο είναι η «κεφαλή», το δεύτερο τρίτο είναι η «καρδιά» και το τρίτο είναι η «ουρά». Κρατάνε μόνο το δεύτερο τρίτο, δηλαδή την «καρδιά» και την τοποθετούνε στο διπλανό δοχείο. Το νέο υγρό που παίρνουμε έχει περιεκτικότητα 20 – 25 % σε αλκοόλ και οι Σκωτσέζοι το ονομάζουν low wines. Φυσικά η «κεφαλή» και η «ουρά» επανατοποθετούνται για μια νέα απόσταξη.
Στη συνέχεια τα low wines τοποθετούνται σε άλλους μικρότερους αποστακτήρες (και εδώ ποικίλει το μέγεθος και το σχήμα) που ονομάζονται spiritstills και ακολουθεί μία δεύτερη απόσταξη. Και εδώ ακολουθείται η προηγούμενη διαδικασία – κεφαλή, καρδιά, ουρά – και πάλι κρατάνε την «καρδιά» του αποστάγματος. Και φυσικά η «κεφαλή» και η «ουρά» αποστάζονται εκ νέου.
Το υγρό που παίρνουμε μετά την δεύτερη απόσταξη έχει περιεκτικότητα 70 – 75% σε αλκοόλ. Η μέτρηση του αλκοολικού βαθμού γίνεται σε ειδικούς θαλάμους που ονομάζονται spirit safes.
Σημείωση 1: Ο λόγος που κρατείται μόνο η καρδιά κατά την διάρκεια της δεύτερης απόσταξης είναι γιατί η «κεφαλή» έχει αρκετά μεγάλη δόση αλκοολικής μεθανόλης (ιδιαίτερα τοξική) και η ουρά έχει πολύ χαμηλούς αλκοολικούς βαθμούς.

Σημείωση 2 : Την διαδικασία της διπλής απόσταξης την ακολουθούν όλα τα αποστακτήρια στη Σκωτία με εξαίρεση το Auchenstoshan που διατηρώντας μια παράδοση των Lowlands κάνει τριπλή απόσταξη.




Maturation (Ωρίμανση)


Το απόσταγμα στη συνέχεια θα τοποθετηθεί σε δρύινα βαρέλια για να ωριμάσει, αφού πρώτα κατεβάσουν τους αλκοολικούς βαθμούς στους 65 – 70% - με την προσθήκη νερού.
Τα βαρέλια που χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο, περιείχαν προηγουμένως είτε Sherry, είτε Bourbon Whisky. Κάποια αποστακτήρια χρησιμοποιούν και βαρέλια που περιείχαν προηγουμένως και Porto ή Cognac κλπ. Πολύ σπάνια χρησιμοποιούνται νέα βαρέλια. Δύο είναι οι βασικοί λόγοι.
1. Τα νέα βαρέλια με τις πολλές τανίνες που «βγάζουν» μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις απαλές γεύσεις που θέλουν να δώσουν στα whiskies τους.
2. Τα βαρέλια στα οποία έχουν ωριμάσει προηγουμένως κάποια άλλα ποτά, προσθέτουν και κάποιες άλλες γεύσεις, αλλά και αρώματα, που δεν θα μπορούσαν να προστεθούν διαφορετικά.

Η ιστορία λέει ότι η χρησιμοποίηση των βαρελιών που περιείχαν προηγουμένως Sherry, άρχισε για λόγους οικονομίας και έτσι αντί να πετιούνται τα χιλιάδες βαρέλια που έρχονταν με Sherry στην Μεγάλη Βρετανία, τα χρησιμοποίησαν για την ωρίμανση του Whisky.
Τα βαρέλια που περιείχαν προηγουμένως Bourbon Whisky ήρθαν πολύ αργότερα, την εποχή που υπήρχε μεγάλη έλλειψη βαρελιών Sherry. Κι αυτό έγινε επίσης για λόγους οικονομίας, αφού η Αμερικάνικη νομοθεσία επιτρέπει να ωριμάζουν τα Bourbon Whiskies αποκλειστικά και μόνο σε νέα βαρέλια.
Τα whiskies θα παραμείνουν στα βαρέλια για πολλά χρόνια και θα μεταφερθούν για εμφιάλωση μόνο όταν ο Malt Master κάθε αποστακτηρίου κρίνει ότι έχουν αποκτήσει συγκεκριμένα γευστικά αλλά και αρωματικά χαρακτηριστικά.
Στη διάρκεια της παραμονής τους στα βαρέλια παίρνουν πολλά στοιχεία και από το περιβάλλον – σε κάποια whiskies που το αποστακτήριό τους είναι κοντά στη θάλασσα θα «βρεί» κάποιος θαλασσινά αρώματα (ιώδιο, φύκια κλπ) και ίσως κάποια υφάλμυρη γεύση.
Κι αυτό γιατί τα βαρέλια «αναπνέουν» και είναι ο ίδιος λόγος που κατά την διάρκεια της ωρίμανσης εξατμίζεται ένα ποσοστό της τάξεως του 2% κάθε χρόνο, το ονομαζόμενο «angel’s share» (μερίδιο των αγγέλων!).
Το χρώμα αλλά και τα αρώματα ενός Whisky βοηθάνε στο να καταλάβει κάποιος σε τι είδους βαρέλι ωρίμασε αλλά και από ποιά περιοχή της Σκωτίας προέρχεται.
Συνήθως τα σκουρόχρωμα είναι αποτέλεσμα ωρίμανσης πολλών ετών. Αυτά που έχουν ωριμάσει σε βαρέλια από Sherry έχουν χρώμα χαλκορόδινο, σε αντίθεση με αυτά που έχουν ωριμάσει σε βαρέλια από Bourbon που έχουν κεχριμπαρένιο χρώμα.
Σημείωση : Κάποια αποστακτήρια χρησιμοποιούν και χρώμα καραμέλας, κυρίως για να «σκουρίνουν» το χρώμα κάποιων νεότερων αποσταγμάτων.





Bottling (Εμφιάλωση)

Είναι το τελευταίο στάδιο πριν την κατανάλωση.
Ο Malt Master «παντρεύει» διάφορα βαρέλια, πολλές φορές και διαφορετικών ετών ωρίμανσης με σκοπό να φτάσει στο τελικό αποτέλεσμα και να έχει το τελικό προϊόν τα γευστικά και αρωματικά χαρακτηριστικά που το ξεχωρίζουν.
Ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντική η προσφορά του και χρειάζονται πολλά χρόνια για να φτάσει κάποιος σε αυτή τη θέση.
Στη συνέχεια προστίθεται νερό – στα περισσότερα αποστακτήρια χρησιμοποιείται νερό πηγής – για να «κατέβουν» οι αλκοολικοί βαθμοί στους 40, και να εμφιαλωθεί.
Κάποια αποστακτήρια κατά καιρούς εμφιαλώνουν χωρίς την προσθήκη νερού, αφήνοντας έτσι το Whisky τους με τους αλκοολικούς βαθμούς που έχει όταν βγει από το βαρέλι. Αυτά τα Whiskies τα ονομάζουν Cask Strength.
Άλλα επίσης εμφιαλώνουν κάποια Whiskies μόνο από ένα και μοναδικό βαρέλι, που ο Malt Master έκρινε ότι έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, και τα ονομάζουν Single Barrel ή Single Cask.
Συνήθως αυτά τα χαρακτηριστικά αναγράφονται στην ετικέτα της φιάλης, αναφέροντας το είδος του βαρελιού, τον αριθμό του, την αποθήκη, την ημερομηνία παραγωγής, τον αριθμό της φιάλης κλπ.
Σημείωση : Υπάρχει και μια λεπτομέρεια που θα πρέπει να αναφερθεί εδώ και αφορά ένα στάδιο πριν την εμφιάλωση. Το chill-filtration. Το απόσταγμα από το βαρέλι περνάει από μια διαδικασία ψύξης στους 0 βαθμούς σε μια προσπάθεια να του δώσουν μια πιο αχνή όψη.
Πολλοί λάτρεις του Malt Whisky πιστεύουν ότι αυτή η διαδικασία αφαιρεί σημαντικά στοιχεία από το προϊόν και δεν την αποδέχονται.
Επίσης πολλά αποστακτήρια «αποποιούνται» αυτή την διαδικασία.
Η αλήθεια θα πρέπει να βρίσκεται κάπου στη μέση!

Είδαμε όλη την διαδικασία παραγωγής ενός Malt Whisky. Είναι καιρός τώρα να δούμε και τις διάφορες περιοχές της Σκωτίας που παράγονται. Είναι πέντε : Speyside, Highlands, Islay, Lowlands και Campbelltown.
Θα τις δούμε αναλυτικά και θα περιγράψουμε τα κύρια χαρακτηριστικά τους. Αρχίζουμε :

• Speyside :

Είναι η περιοχή με τα περισσότερα αποστακτήρια που λειτουργούν σήμερα στη
Σκωτία (περίπου 40 σε σύνολο 80).
Πήρε το όνομά της από τον ποταμό που την διασχίζει, τον Spey, και βρίσκεται
στην βορειοανατολική περιοχή των Highlands αλλά αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι.
Εκεί βρίσκονται πολλά από τα πιο γνωστά αποστακτήρια, όπως το No 1 σε
πωλήσεις στον κόσμο, το Glenfiddich, αλλά και τα The Glenlivet, Aberlour,
Glenfarclas, The Macallan κλπ.
Είναι γνωστά για τα λουλουδένια αρώματά τους και τις απαλές – κυρίως Sherry – γεύσεις τους.

● Highlands :

Είναι η περιοχή που ενώνει – νοητά - την Γλασκώβη με το
Εδιμβούργο, και ουσιαστικά η Βόρεια Σκωτία.
Τα διαφορετικά τοπικά μικροκλίματα σε όλη την περιοχή
αποκλείουν την ομοιότητα σε χαρακτηριστικά. Γενικά θα
μπορούσε κάποιος να τα χαρακτηρίσει «απαλά». Πολλά γνωστά
αποστακτήρια βρίσκονται στην περιοχή, όπως, Dalwhinnie,
Glemorangie, Dalmore κλπ.

Μέρος της ίδιας περιοχής είναι και τα Islands, δηλαδή όλα τα
νησιά της Σκωτίας εκτός του Islay. Λίγα αποστακτήρια
βρίσκονται στην περιοχή αλλά έχουν εξαιρετικό, και φυσικά
διαφορετικό, χαρακτήρα. Τα πιο σημαντικά : Talisker, Highland
Park.

• Islay :

Τα αποστακτήρια που λειτουργούν σήμερα είναι επτά.
Μπορεί να είναι λίγα, αλλά με τα Malt Whiskies των Speyside θεωρούνται οι
βασικοί «εκπρόσωποι» των Malt Whiskies, κι αυτό για το πολύ ιδιαίτερο ύφος
τους. Με αρώματα καπνού και ιωδίου έχουν φανατικούς «οπαδούς».
Τα επτά αποστακτήρια είναι τα :
Bowmore, Ardbeg, Laphroaig, Lagavulin, Caol Ila, Bruichladdich και
Bunnahabhain.


• Lowlands :

Είναι η περιοχή στα νότια της «γραμμής» Γλασκώβη – Εδιμβούργο. Ουσιαστικά
χαρακτηρίζονται από την γεύση δημητριακών, πιο ελαφριά.
Πολύ λίγα αποστακτήρια λειτουργούν σήμερα με γνωστότερα τα Auchentoshan,
Glenkinchie και Bladnoch.
Αν ψάξει κάποιος μπορεί να βρει και φιάλες από πολλά αποστακτήρια που δεν
λειτουργούν σήμερα και όχι μόνο από αυτή την περιοχή.


• Campbelltown :

Σε αυτή την περιοχή, την εποχή της μεγάλης έξαρσης λειτουργούσαν 28
αποστακτήρια. Κύριο χαρακτηριστικό τους η αγνότητα της παραγωγής τους.
Σήμερα παραμένουν ενεργά μόνο τρία.
Τα Springbank, Glen Scotia και Glengyle με πιο γνωστό το πρώτο λόγω των
πολλών συλλεκτικών φιαλών του.

Δεν υπάρχουν σχόλια: